Verhaal

40.000 kilometer van Polen naar Driel en Oosterbeek

Nederland

Markeren

Deel

Route

Władysław Grzelak reisde bijna 40.000 kilometer vanuit Polen om zich bij de Poolse Brigade te voegen. Hij landde op 21 september 1944 bij Driel en stak van 23 tot 24 september 1944 de Rijn over naar Oosterbeek. Daar namen de Polen posities in aan de Stationsweg.

Van Polen naar Groot-Brittannië
Na de Duitse invasie van Polen op 1 september 1939 bezetten de Sovjets Oost-Polen. Wladyslaw Grzelak was 15 jaar oud in april 1940 toen hij en zijn familie werden gedeporteerd. Hij kwam terecht in Metlishino, Siberië.

Toen Duitsland in 1941 de Sovjet-Unie aanviel, moesten de Sovjets de Polen vrijlaten en velen begonnen hun reis naar het westen om zich bij de Poolse strijdkrachten aan te sluiten. Grzelaks reis voerde hem via het Midden-Oosten en de Zuidkaap naar Schotland. Zo legde hij uiteindelijk 40.000 kilometer af van Polen op weg naar Driel en Oosterbeek.

Duitse artillerie en luchtmacht
Na aankomst in Oosterbeek op de 24e bezetten de Polen eerst schuttersputten ten westen van Hartenstein waar ze zware beschietingen van de Duitse artillerie en de Duitse luchtmacht meemaakten: "Ik denk dat het de ergste ervaring van mijn hele leven was. [...] dit spervuur leek onmogelijk om te verdragen en nog gezond te blijven".

Van het bos naar de Stationsweg
Later die dag trokken ze langs Hartenstein naar de Stationsweg om daar de Britten af te lossen. Al snel na aankomst waren de eerste verliezen te betreuren. Eén van de Britse mannen herinnerde zich het volgende: "De kapitein van de Polen (Gazurek) werd, terwijl hij met mijn pelotonscommandant (David Eastwood) de posities rondging tijdens de wisseling, vanaf een afdak neergeschoten en binnen vijf minuten na zijn aankomst gedood."

Gebaseerd op zijn beschrijving kwam Grzelak terecht in één van de huizen op de hoek van de Stationsweg en de Paul Krugerstraat. Een paar Britten hadden het zich daar comfortabel gemaakt en lagen in hun vuile kleren in een rijkelijk opgemaakt bed thee te zetten.

Grzelak over zijn plek: "Ik had mijn plaats in een kleine WC met een piepklein raampje, met uitzicht op een deel van de achtertuin links van mij en met de weg die parallel liep aan een nabijgelegen spoorlijn (Paul Krugerstraat red.) ... rechts van mij".

Een dag vol spanning
In deze positie gingen de nacht en de dag van de 25e voorbij in een afwisseling van spanning over wat er zou gaan gebeuren. De spanning steeg toen ze tanks hoorden en de opluchting was groot toen bleek dat ze ergens anders heen gingen.

Dit gespannen wachten werd afgewisseld met af en toe een schot op Duitse troepen in de verte. Aan het einde van de 25ste kwam het bericht dat ze zich die nacht over de Rijn naar Driel zouden terugtrekken.

De Polen lieten zeven van hun mannen achter op de Stationsweg, vijf in veldgraven en twee vermisten.