On this route, you will cycle through the landscape of the Battle of the Scheldt. The rolling hills separated the water-rich Zeeland from Brabant, the province that formed the access route to the Westerschelde for the Allies. This river was very important, because it gave access to the port of Antwerp. The Allied Sherman tank and the German tank moat are visible reminders of the battle on this route. As are the memorial graveyards in Bergen op Zoom, where fallen Canadian and British soldiers - as well as other Allied soldiers - found their final resting place.

The Netherlands

Visit Brabant Routebureau

Cycling Liberation Route Bergen op Zoom 

Bergen op Zoom Cemetery

Liberation Route Bergen op Zoom 

In de hal die toegang biedt tot de begraafplaats ligt een register met de namen van deze militairen. Elk graf heeft een zerk van witte natuursteen met in reliëf een embleem en een kruis.

Britse Oorlogsbegraafplaats Bergen op Zoom

In elke oorlog sneuvelen militairen. Zij verdienen een mooi verzorgd graf. In oorlogsomstandigheden is dat vaak niet mogelijk. De wijze van begraven wordt bijna altijd bepaald door de omstandigheden. Het Canadese leger had in de periode 1944/45 een systeem opgezet om omgekomen militairen te begraven. Men koos ervoor om de doden te concentreren in tijdelijke begraafplaatsen. Tijdelijk, omdat op een later moment de in Nederland gesneuvelde Canadese militairen zoveel mogelijk in speciaal aangelegde Canadese begraafplaats(en) begraven zouden worden.Direct na de strijd begroeven de Canadezen hun gevallen kameraden vaak in haastig gedolven veldgraven. Gespecialiseerde eenheden zorgden, indien dat kon, voor een herbegraving in een tijdelijk kerkhof. In het centrum van Bergen op Zoom, op Plein XIII, was ook zo’n begraafplaats. Een midden in de stad gesitueerd, maar ooit aan de rand van de oude vesting gelegen exercitieterrein voor het garnizoen van de stad. Het getal ‘XIII’ herinnert aan een verdwenen wachthuis bij een spoorwegovergang in de buurt.Bij de gevechten in de stad sneuvelden vele Canadezen en zij waren de eersten die op Plein XIII begraven werden. Ook een aantal militairen die sneuvelden in de felle strijd bij Welberg kregen hun graf aldaar. In totaal kon men begin november 1944 al 53 graven tellen. Eén van hen was trouwens een Britse tanksoldaat van een eenheid die de Canadezen ondersteunde. In de wintermaanden nam het aantal iets toe door het bijzetten van zes militairen van de luchtmacht, inclusief een Nederlander. Hiermee kwam het totaal aantal kruizen op Plein XIII op 59 en was deze tijdelijke begraafplaats de grootste in Noord-Brabant. Uiteraard werden Canadezen ook op bestaande begraafplaatsen ter aarde besteld, maar nergens in Noord-Brabant op deze schaal.In totaal zijn ruim 600 Canadese gesneuvelde militairen uit de periode 1944/45 begraven geweest in diverse gemeenten in Noord-Brabant. De meesten van hen zijn vanaf april 1945 overgebracht naar de Canadese militaire begraafplaats aan de Ruytershoveweg in Bergen op Zoom. Tegenwoordig herinnert niets meer op Plein XIII aan de tijdelijke functie die het bijna een jaar lang had.&nbsp;

Van exercitieterrein naar grootste Canadese begraafplaats

Op vrijdagmiddag 27 oktober bereikten de eerste tanks van het South Alberta Regiment de Grote Markt van Bergen op Zoom. Hoewel de Duitse troepen zich nog aan de noordzijde van de stad bevonden, onthaalden de Bergenaren hun bevrijders uitbundig. In de avonduren ontstonden de eerste schotenwisselingen tussen de Canadezen en de Duitse parachutisten van het 6e Fallschirm Jäger Regiment die zich in de woningen en gebouwen aan de noordzijde van de Zoom, een voormalige, Middeleeuwse turfvaart, hadden genesteld. De vijand uit deze posities verdrijven bleek een lastige klus te gaan worden en leidde tot zeer hevige straatgevechten die uiteindelijk drie dagen zouden gaan duren.In de middag van 28 oktober ondernamen de Argylls and Sutherland Highlanders of Canada een eerste poging om de Zoom over te steken. De oversteek liep vast in Duits mitrailleurvuur. Twee volgende pogingen in het duister mislukten ook. Een tweede aangevoerde eenheid van het Lincoln and Welland Regiment bleek meer succes te hebben. Zij probeerden in de late avond van de zaterdag een klein bruggenhoofd te vormen in het industriegebied langs de Zoom. Een plek waar de vaart minder diep is. Ook stonden tanks klaar om de oversteek te ondersteunen. De nachtelijke gevechten die volgden waren verward en soms op het chaotische af.Met de grootste moeite wist een kleine groep Lincolns bij een wasserij de overzijde te bereiken. Rond het pand ontstonden man tegen man gevechten die zelfs zondagochtend verder gingen. Ondertussen slaagden steeds meer Canadezen de Zoom over te steken. Daarom braken de Duitse parachutisten in de loop van zondag de strijd af en de bliezen de aftocht in de richting van Steenbergen. De Canadese genie ging gelijk aan de slag en zondagavond had het 8th Field Squadron een noodbrug over de Zoom gelegd die de toepasselijk naam ‘Lincoln brug’ kreeg.De gevechten langs de Zoom waren ongekend hevig geweest. De Canadezen hadden opnieuw de Duitse tegenstand onderschat. Bovendien bleek het veel moeilijker dan vooraf gedacht om de voormalige turfvaart over te steken. De verliezen aan beide kanten waren hoog. De straatgevechten hadden aan tientallen militairen het leven gekost. De schade in dit deel van de stad was enorm.Tot hun grote verbazing werden de terugtrekkende Duitse parachutisten niet achtervolgd door de Canadezen. De reden hiervan was dat de hoogste medische commandant van de divisie een bevel uitvaardigde tot 48 uur absolute rust voor alle militairen. Dit had echter wel tot gevolg dat de Duitse troepen elders een nieuwe verdedigingslinie konden opbouwen ……&nbsp;

Lincoln Brug

De Slag om de Schelde draaide in het najaar van 1944 om het bezit van de toegangsweg over de Schelde naar de belangrijke havenstad Antwerpen. De stad en zijn haven waren in september 1944 al in geallieerde handen gevallen. De vaarroute over de Schelde echter nog niet. Heuvel 19,7 bij Woensdrecht beheerste niet alleen de toegang over water naar de Antwerpse haven, maar ook de route naar Zeeland. Het bezit ervan was essentieel voor de beide strijdende partijen.Het was de 2nd Canadian Infantry Division die opdracht ontving om de heuvel in handen te krijgen. Men stuitte bij de uitvoering van de opdracht op onverwacht zware Duitse tegenstand. Zeker toen het Duitse opperbevel ook nog een eens elite-eenheid van parachutisten in de richting van Woensdrecht stuurde werd het de Canadezen duidelijk dat het een hevige strijd zou gaan worden. Het hoogtepunt van de gevechten van 16 tot en met 23 oktober 1944 was de strijd om het bezit van Heuvel 19,7. De Canadese militairen doorstonden alle Duitse tegenaanvallen en slaagden er op 23 oktober in de heuvel en het dorp volledig in handen te krijgen.Het was een zeer belangrijke overwinning van het Canadese leger tijdens de Slag om de Schelde. Helaas was de prijs erg hoog. Uiteindelijk kwam ongeveer 8% van alle Canadese gesneuvelden in Nederland om in dit deel van Brabant. De vele graven op de Canadese begraafplaats aan de Ruytershoveweg in Bergen op Zoom vormen een blijvende herinnering aan deze zo intense strijd.Tegenwoordig ziet de uitkijkheuvel aan de Fortuinstraat uit over het fraaie landschap, waar weinig meer herinnert aan die zware strijd in het najaar van 1944. Bij helder weer reikt het zicht helemaal tot aan de haven van Antwerpen. Het is moeilijk voor te stellen dat de Canadezen liefst drie weken nodig hadden om vanaf Antwerpen deze plek aan de Fortuinstraat veilig te stellen.<div data-youtube-video=""><iframe class="video" width="640" height="480" allowfullscreen="false" src="https://www.youtube.com/embed/Iu9WYpABNRE" start="0"></iframe></div>

Heuvel 19,7

Na de bevrijding van een deel van Bergen op Zoom op 27 oktober 1944 bleef de situatie gevaarlijk. Er zaten nog Duitse troepen ten noorden van de Zoom. Ze hadden wegen geblokkeerd, tankgrachten gegraven en betonnen anti-tankblokken laten neerleggen. Vanachter die linie schoten ze met artillerie op de stad. Daarbij vielen doden en gewonden.De Canadezen probeerden verschillende keren zonder succes over de Zoom te komen. Maar uiteindelijk lukte het hen een Baileybrug te slaan en de betonnen versperring op de Zoomdam op te blazen. Na zware strijd moest de bezetter op 31 oktober de Zoomlinie opgeven. De Canadezen telden 135 doden, gewonden en vermisten. Ook onder de burgers van Bergen op Zoom vielen slachtoffers.Fietsroutes Liberation Route De Liberation Route Brabant vertelt het verhaal van de bevrijding, maar toont ook wat de Tweede Wereldoorlog heeft betekend voor gewone Brabanders. Acht fietsroutes van circa veertig kilometer, verspreid over Noord-Brabant, leiden je langs Brabant Remembers-verhalen, luisterzuilen van de Liberation Route Europe, monumenten en musea, die samen de impact van de oorlog op Noord-Brabant zichtbaar maken. Onderweg brengt een app op locatie de verhalen tot leven. De routes zijn te bestellen via <a href="http://webshop.visitbrabant.com" rel="noopener noreferrer" target="_blank">webshop.visitbrabant.com</a>

Drama's rond de bevrijding

Soldaat Patrick Wright maakte deel uit van het South Saskachewan Regiment van de 2e Canadese Infanterie Divisie. Het was de taak van het 1e Canadese Leger, waar deze divisie deel van uitmaakte, om de oevers van de Schelde in handen te krijgen. Ook de toegangswegen dienden te worden veilig gesteld. Pas dan zou de Antwerpse haven weer in gebruik genomen kunnen worden. Daar lag bij het geallieerde opperbevel vanaf half oktober de prioriteit.In de omgeving van Huijbergen woedden in deze Slag om de Schelde van 12 tot en met 24 oktober hevige gevechten. Voor de bezetter was het van groot belang dat de opzet van de geallieerden niet zou slagen.Als 19-jarige heeft soldaat Patrick Wright dan al veel zware gevechten meegemaakt. Maar in zijn herinnering was deze veldslag de zwaarste.Fietsroutes Liberation Route De Liberation Route Brabant vertelt het verhaal van de bevrijding, maar toont ook wat de Tweede Wereldoorlog heeft betekend voor gewone Brabanders. Acht fietsroutes van circa veertig kilometer, verspreid over Noord-Brabant, leiden je langs Brabant Remembers-verhalen, luisterzuilen van de Liberation Route Europe, monumenten en musea, die samen de impact van de oorlog op Noord-Brabant zichtbaar maken. Onderweg brengt een app op locatie de verhalen tot leven. De routes zijn te bestellen via <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="http://webshop.visitbrabant.com">webshop.visitbrabant.com</a>

Het hardste gevecht

Om de geallieerde troepen sneller te kunnen bevoorraden moest in oktober 1944 de toegang tot de Antwerpse haven worden vrijgemaakt. Het 1e Canadese Leger kreeg de taak de toegangswegen en de oevers van de Schelde te veroveren. Als onderdeel daarvan rukten de geallieerden op naar Woensdrecht en Bergen op Zoom en via de Kreekrakdam naar Zuid-Beveland.Het Canadese regiment The Black Watch (Royal Highland Regiment) of Canada kreeg de opdracht om op 13 oktober 1944 Duitse stellingen in te nemen op de spoordijk bij Woensdrecht. Deze bestorming liep uit op een drama. Soldaat John Dubetz overleefde het, maar 58 andere Canadese soldaten werden gedood. Naderhand noemden de Canadezen deze dag: Black Friday.Fietsroutes Liberation Route De Liberation Route Brabant vertelt het verhaal van de bevrijding, maar toont ook wat de Tweede Wereldoorlog heeft betekend voor gewone Brabanders. Acht fietsroutes van circa veertig kilometer, verspreid over Noord-Brabant, leiden je langs Brabant Remembers-verhalen, luisterzuilen van de Liberation Route Europe, monumenten en musea, die samen de impact van de oorlog op Noord-Brabant zichtbaar maken. Onderweg brengt een app op locatie de verhalen tot leven. De routes zijn te bestellen via <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="http://webshop.visitbrabant.com">webshop.visitbrabant.com</a><div data-youtube-video=""><iframe class="video" width="640" height="480" allowfullscreen="false" src="https://youtube.com/embed/HPdL4kK6As4" start="0"></iframe></div><div data-youtube-video=""><iframe class="video" width="640" height="480" allowfullscreen="false" src="https://www.youtube.com/embed/Iu9WYpABNRE " start="0"></iframe></div>

Black Friday

De Slag om de Schelde was één van de grootste en zwaarste militaire operaties die tijdens de Tweede Wereldoorlog op Nederlandse bodem plaatsvond; een reeks militaire operaties die in de herfst van 1944 plaatsvond in het noorden van België, de provincie Zeeland en in West-Brabant.<div data-youtube-video=""><iframe class="video" width="640" height="480" allowfullscreen="false" src="https://www.youtube.com/embed/mZNpQ_B0Aq8" start="0"></iframe></div>

The Canadian War Cemetery in Bergen op Zoom contains the graves of 1116 soldiers, including 968 Canadians.

Canadese Oorlogsbegraafplaats

Ondanks het grote belang van Antwerpen, richtten de geallieerden hun opmars begin september 1944 richting het oosten, met Operatie Market Garden. De frontlinie rond Antwerpen bleef gedurende een maand nagenoeg ongewijzigd. Tegen het eind van september kwamen de Canadese troepen in actie om deze situatie te doorbreken. Op 28 september 1944 stak de 2e Canadese Infanteriedivisie het Antwerpen-Turnhout Kanaal over en begon zijn aanval op de Scheldemonding. In het begin ging het voorspoedig, maar toen ze Woensdrecht naderden stokte de opmars. De Slag om Woensdrecht begon op 7 oktober 1944. De tegenstanders waren in aantallen aan elkaar gewaagd, maar de Canadezen hadden de overhand dankzij artillerie en luchtsteun. Hier tegenover stond wel dat veel van de Canadese soldaten nog erg onervaren waren. De Duitse verdedigers daarentegen waren veteranen van diverse veldslagen zoals het 6e Fallschirmjäger Regiment dat berucht was om zijn fanatisme. Op vrijdag 13 oktober vond één van de bloedigste gevechtsacties plaats. Het Canadese Black Watch Regiment voerde een frontale aanval uit over een open veld tegenover goed voorbereidde Duitse posities. Het resultaat was een ramp. De Black Watch verloor 183 man, waaronder 56 doden. Sindsdien staat deze dag bij Canadese soldaten bekend als zwarte vrijdag. Ondanks de zware verliezen, veroverden de Canadezen Woensdrecht op 23 oktober waarmee ze de Duitse troepen in Zuid-Beveland en Walcheren isoleerden. Het monument op deze locatie is opgedragen aan de Canadese soldaten die hier vochten en stierven voor de bevrijding van Woensdrecht.<div data-youtube-video=""><iframe class="video" width="640" height="480" allowfullscreen="false" src="https://youtube.com/embed/HPdL4kK6As4" start="0"></iframe></div><div data-youtube-video=""><iframe class="video" width="640" height="480" allowfullscreen="false" src="https://www.youtube.com/embed/Iu9WYpABNRE " start="0"></iframe></div>

Woensdrecht was an important town for the Allies since it was the only land entrance to South-Beveland and Walcheren. If the Canadians could capture the town the German forces to the west would be cut off from the rest of their army. Woensdrecht was the first key objective for safeguarding the Scheldt estuary.

Despite the huge importance of Antwerp the Allied focused their advance in early September 1944 further to the east, with Operation Market Garden. The frontline around Antwerp remained almost unchanged for a month. By the end of September the Canadian troops went into action to change this situation.

On 28 September 1944 the 2nd Canadian Infantry Division crossed the Antwerp-Turnhout Canal and started its offensive to clear the Scheldt river. At first progress was slow and steady but as the Canadians approached the town of Woensdrecht they were brought to a halt. Woensdrecht was an important town since it was the only land entrance to South-Beveland and Walcheren. If the Canadians could capture the town the German forces to the west would be cut off from the rest of their army.

The battle of Woensdrecht started on 7 October 1944. The opposing forces were well match in terms of numbers but the Canadian forces enjoyed a superiority in artillery and air support. On the other hand many of the Canadian soldiers were very inexperienced. The German defenders of Woensdrecht on the other hand were veterans of several battles and included the elite 6th Fallschirmjäger Regiment which was known for its fanaticism.

On Friday 13 October, one of the bloodiest engagements of the battle was fought. On this day the Canadian Black Watch Regiment made an attack across an open field against well prepared German positions. The result was devastating. The Black Watch lost 183 men of which 56 dead. Ever since this day is known by the Canadian soldiers as Black Friday. Despite the heavy losses, the Canadians captured Woensdrecht on 16 October, effectively cutting off the German forces in South-Beveland and Walcheren.

The monument that can be seen on this location is dedicated to the Canadian troops that fought and died for the liberation of Woensdrecht.

Liberation route Bergen op Zoom

Foto's

Locaties en verhalen langs de route