This route in and around Breda shows the victory march of the Poles. In 1944, under the leadership of General Maczek, they liberated the city. Thanks to Maczek's insight, a large part of the city was spared. Even so, for the residents and those who live nearby, there's enough suffering to commemorate. From the drama in the woods, because the war lasted a few weeks too long for some, to the door-to-door fighting. On 5th September 1944, 'Dolle Dinsdag' ('Mad Tuesday') happened, as the end of the Second World War was (mistakenly) announced. The wheels of the resistance started turning. In silence of course, but how long can you keep that up?

The Netherlands

Visit Brabant Routebureau

A gift from the Poles. 

Cycling the Liberation Route Breda.

Polish troops during the liberation of Breda. 

Cycling the Liberation Route Breda

Liberation Route Breda

Dit punt wordt gezien als het startpunt van de bevrijding van Breda. Dat is niet onlogisch, want vanaf hier vertrokken twee, Poolse bataljons infanteristen, het 8e en het 9e. Het 8e Infanteriebataljon rukte van daaruit onder de Singel langs op tot in het centrum van Princenhagen, terwijl het 9e vanaf dit punt naar de oude binnenstad optrok. Het enige probleem is dat zij niet de enige bevrijders waren en dat Breda vanuit verschillende richtingen en via verschillende wegen was bevrijd. Al met al zijn er wel vier verschillende startpunten aan te wijzen, zeker nu ook plaatsen als Ulvenhout en Prinsenbeek bij de gemeente horen. Het huidige Breda is door niet minder dan zeven verschillende eenheden bevrijd, vijf Poolse, één Engelse en één Canadese. Als we een ingewikkeld verhaal moeten samenvatten komt het erop neer dat twee Poolse tankbataljons vanuit de richting Dorst optrokken tot vlakbij het spoorwegstation, terwijl twee infanteriebataljons de stad in het zuiden omsingelden en één de stad zelf binnentrok. De Canadezen trokken samen met de Engelsen nog verder zuidelijk op over wat nu de Graaf Engelbertlaan is. Historisch gezien is dit gebied dus beslist belangrijk geweest voor de bevrijding van Breda, maar uniek is het zeker niet.

Beginpunt van de bevrijding?

Op maandag 30 oktober 1945 vond er in het Wilhelminapark een feestelijke plechtigheid plaats. Een dag daarvoor was een grote militaire dieplader gearriveerd met een Duitse Panther tank. Deze werd door de Poolse bevrijders geschonken aan de stad als dank voor de warme band tussen de Poolse militairen en Breda.&nbsp;&nbsp;De 1e Poolse Pantserdivisie bevond zich op dat moment in de Eemsvallei. Op een testterrein voor tanks bij Meppen vonden de Polen te midden van andere voertuigen een Duitse tank van het type Panther, volgens sommige kenners de beste tank van de Tweede Wereldoorlog. Het is een&nbsp;ouder model en draagt het tactische nummer 534. De tank heeft hoogst waarschijnlijk dus ooit ergens aan het front gevochten. Voor de duidelijkheid: nooit tegen de Polen en nooit in of rond Breda!&nbsp;Bij de plechtigheid in Breda werd de tank door de divisiecommandant generaal-majoor Klemens Rudnicki overhandigd aan burgemeester Van Slobbe. Hierna volgden een kerkdienst en kransleggingen.&nbsp;&nbsp;Jammer genoeg ontstonden al vrij snel de eerste problemen rond de tank, die een ‘moeilijke oorlogstrophee’ werd genoemd. De Directeur Beplantingen van Breda wilde de tank al in 1946&nbsp; verplaatsen, maar B&amp;W (Burgemeester en wethouders) gingen hier nog niet in mee. Dat veranderde in 1949 met de plaatsing van het Pools Monument. Dat kwam op de plek van de tank tegenover nummer 44. De Panther werd overgeplaatst naar de Seeligkazerne. Maar hierdoor wordt hij moeilijker zichtbaar voor de bevolking en Poolse veteranen. De laatste groep voelt zich gekwetst en ging met succes lobbyen bij het gemeentebestuur. In 1952 werd de tank teruggeplaatst naar het Wilhelminapark, nu op de hoek met de Paul Windhausenweg. Zo is een uniek (en inmiddels kostbaar) stukje oorlogsgeschiedenis bewaard gebleven voor het nageslacht.&nbsp;

Een Duitse tank als Kado

Breda wordt bevrijd op zondag 29 oktober 1944. Vrijwel meteen hierna worden de eerste zes gesneuvelden van het 9e Infanteriebataljon begraven in de wijk Ginneken. De Poolse aalmoezenier Bronisław Chrostowski en pastoor Eduard Doens van de Laurentiusparochie verzorgden samen de uitvaartdienst en de Poolse gesneuvelde werden begraven op het parochiekerkhof aan de Vogelenzanglaan.&nbsp;&nbsp;Tot april 1945, wanneer de Polen Breda verlieten is de Pool ingekwartierd in de pastorie. Gedurende die lange winter werden, vooral dankzij Doens, alle gesneuvelden&nbsp;van het 9e bij hun kameraden in Ginneken gelegd. Ook tijdens de opmars door Oost- en Noord-Nederland en Duitsland kwamen nog leden van het bataljon om het leven. Ook zij vinden in Ginneken hun laatste rustplaats.&nbsp;Wanneer na de oorlog de gemeente Breda alle Poolse gesneuvelden wil samenbrengen&nbsp;in één groot ereveld, protesteren de inwoners van Ginneken, onder leiding van pastoor Doens, hiertegen onder het motto ‘handen af van ons ereveld’. En daarom liggen tot op de dag van vandaag tachtig Poolse militairen, waarvan 67 van het 9e Infanteriebataljon, hier begraven. Het enige andere Poolse ereveld in Breda ligt aan de Ettensebaan bij het Maczek Memorial.&nbsp;

Dit is 'ons' ereveld

Op 28 oktober 1944 beschoot de artillerie van de geallieerden de belangrijkste kruispunten in het Ginneken. Men deed dat om de Duitse troepen te hinderen bij het opbouwen van hun verdediging. Vervolgens gingen in de nacht van 28 oktober de Polen van de 1e Poolse Pantserdivisie in de aanval.
Er ontstonden verschillende gevechten in het Ginneken. Op het kruispunt Raadhuisstraat-Bavelselaan reed een Poolse eenheid in een hinderlaag. Duitse militairen namen hen onder andere met een gemechaniseerd kanon op rupsbanden, een zogenaamd Sturmgeschütz, onder vuur.
De Polen moesten zich terugtrekken. Er volgde een artillerie-bombardement door de Engelsen, Canadezen en Polen. Daarbij vielen ook veel burgerslachtoffers. Een andere Poolse eenheid bevrijdde de volgende dag het Ginneken.
Fietsroutes Liberation Route De Liberation Route Brabant vertelt het verhaal van de bevrijding, maar toont ook wat de Tweede Wereldoorlog heeft betekend voor gewone Brabanders. Acht fietsroutes van circa veertig kilometer, verspreid over Noord-Brabant, leiden je langs Brabant Remembers-verhalen, luisterzuilen van de Liberation Route Europe, monumenten en musea, die samen de impact van de oorlog op Noord-Brabant zichtbaar maken. Onderweg brengt een app op locatie de verhalen tot leven. De routes zijn te bestellen via <a href="http://webshop.visitbrabant.com" target="_blank">webshop.visitbrabant.com</a>
<img width="500" height="263" src="/media/2860721/kaartenwaaier_panorama_500x263.jpg" alt="Kaartenwaaier _panorama"/>&#13;
&#13;
 &#13;

Nachtaanval op 't Ginneken

Breda werd niet zonder slag of stoot opgegeven door de bezetter in de laatste dagen voor de bevrijding. Hoewel de meeste Duitse troepen bevel hadden gekregen zich terug te trekken achter het Markkanaal, bleven er in de stad kleine eenheden achter die de opdracht hadden de geallieerde opmars te vertragen.Zo waren er op verschillende plaatsen in de stad gevechten en vielen er, ook onder de burgers, slachtoffers. De bevrijders waren tot verrassing van veel Bredanaars, Poolse militairen van de 1e Poolse Pantserdivisie onder leiding van generaal Maczek.Zij raakten in de gevecht met Duitse eenheden in het Ginneken, langs de Teteringsedijk en rond het Coothplein. Op 29 oktober 1944 bereikten zij de Grote Markt en was Breda bevrijd. Enthousiaste Bredanaars juichten hen daar toe.Fietsroutes Liberation Route De Liberation Route Brabant vertelt het verhaal van de bevrijding, maar toont ook wat de Tweede Wereldoorlog heeft betekend voor gewone Brabanders. Acht fietsroutes van circa veertig kilometer, verspreid over Noord-Brabant, leiden je langs Brabant Remembers-verhalen, luisterzuilen van de Liberation Route Europe, monumenten en musea, die samen de impact van de oorlog op Noord-Brabant zichtbaar maken. Onderweg brengt een app op locatie de verhalen tot leven. De routes zijn te bestellen via <a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="http://webshop.visitbrabant.com">webshop.visitbrabant.com</a>Toeristische informatie Op deze locatie kunt u historische verhalen ontdekken in het spel van de bevrijding! Ontdek spelenderwijs het verhaal van de bevrijding van West-Brabant. Beleef samen een route vol historische ontdekkingen en verrassende spelletjes. Tover je smartphone om als kijker naar het verleden en ervaar de historie midden het Brabantse landschap! U kunt het spel downloaden voor uw i-Phone in de App Store:<a target="_blank" rel="noopener noreferrer nofollow" href="https://itunes.apple.com/us/app/het-spel-van-de-bevrijding/id976249597?mt=8">https://itunes.apple.com/us/app/het-spel-van-de-bevrijding/id976249597?mt=8</a>

Cadeautje van de Polen

De stichting Maczek Memorial Breda is ontstaan uit de stichting 'Museum Breda Polen 1939-1945 Generaal Maczek'. Eind jaren negentig is in de Trip van Zoudtlandtkazerne in Breda een museum opgezet. In 2020 is het dankzij de inzet van vele vrijwilligers en met steun van een groot aantal sponsoren gelukt om een herdenkingscentrum te bouwen: het huidige Maczek Memorial Breda.De Poolse inzet tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt op een eigentijdse manier verteld in een tentoonstelling en auditorium. Op een interactieve muur worden persoonlijke verhalen van enkele Poolse bevrijders geprojecteerd. Er is een collectie militaire voorwerpen uit de oorlog, één van de topstukken is het originele tenue van Generaal Maczek. Plek voor bezinning en reflectie is er in de ‘Chambre de Réflection’. Voor wie meer wil weten over de operaties van de Poolse militairen is er een informatie- en documentatiecentrum.Naast het Maczek Memorial ligt het Poolse Militaire Ereveld, de grootste Poolse begraafplaats van Nederland. Hier rusten ruim 160 Poolse gesneuvelden, waaronder generaal Maczek zelf. Hij overleed in 1994 op 102-jarige leeftijd en wilde het liefste bij zijn manschappen in Breda worden begraven.<iframe src="https://www.youtube.com/embed/Eq4WCd7CFR8?showinfo=0" frameborder="0"></iframe> &nbsp;&nbsp;

This museum has been dedicated to the brave men and women of the 1st Polish Armour Division commanded by General Stanisław Maczek, who have liberated major parts of the Netherlands from the German occupier in 1944 and 1945. These Polish soldiers brought us our freedom back and gave us the opportunity to build up our country again. Unfortunately, our liberators did not succeed in their home country, Poland, and had to accept to suppression for 50 long years.

Liberation Route Breda

Foto's

Locaties en verhalen langs de route

Beginpunt van de bevrijding?

Een Duitse tank als Kado

Dit is 'ons' ereveld

Nachtaanval op 't Ginneken

Cadeautje van de Polen

Maczek Memorial Breda